“Хүүхэд бүрт тэгш амьдрал” Завхан аймгийн хүүхдийн 28-р чуулга уулзалтын шийдвэрийн төсөл

Уг чуулга уулзалтын гол зорилго бол хүүхдийг хамгаалах, авъяас чадварыг нээн хөгжүүлэх, сурч боловсрох, оролцох боломж нөхцөлийг нэмэгдүүлэхэд  шийдвэр гаргах түвшнийхэн болон хэрэгжүүлэгч нарт хүүхдүүд  санал, үзэл бодлоо хүргэж тэдэнтэй  хамтарч ажиллахад оршино.

Хүүхдийг хамгаалах, оролцоог дэмжих, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн оролцоог нэмэгдүүлэх чиглэлээр төрөөс авч хэрэгжүүлж буй бодлого хөтөлбөрүүдийн хэрэгжилт, үр дүн дээшилж төлөвлөгөөт ажлуудыг хэрэгжүүлэхэд хүүхэд бүрийн санал, үзэл бодлыг аймгийн 28-р чуулга уулзалтын шийдвэрийн төсөлд тусгасан байна. Ингээд чуулга уулзалтын шийдвэрийн төслийг та бүхэндээ танилцуульяа.

 

ХҮҮХДИЙН ОРОЛЦОО САЛБАР ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ

 

Тулгамдаж буй асуудал:

1.    Гэр бүлийн орчинд

-          Амьдралын бололцоо муу тул оролцох эрх нь хангагдаж чадахгүй байна.

-          Эцэг эхийн дэмжлэг дутмаг байна

 

2.    Найз нөхдийн хүрээнд

-          Ялгаварлан гадуурхал их байдаг нь оролцох боломжийг хязгаарлаж байна

Үүнд:  Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг

Бүрэг ичимхий хүүхдийг

Сурлагаар хоцрогдсон хүүхдийг

-           

3.    Сургуулийн орчинд

-          Багшийн хариуцлага, дэмжлэг сул

-          Хүүхдийг сурлага болон бусад зүйлээр ялгаварладаг

-          Өөрийгөө хөгжүүлэх байр, орчин дутмаг

-          Бага ангийн  хүүхдийн оролцоо бага байдаг. Тэднийг хамарсан арга хэмжээ бага зохиогддог. Мөн бага ангид зөвхөн математик, монгол хэлийг үзэж байна.

 

4.    Нийгэмд

-          Оролцооны байгууллагыг дэмжих дэмжлэг нийгмийн зүгээс дутмаг байдаг. /хүүхдийн оролцооны байгууллагын талаарх хүмүүсийн ойлголт, мэдлэг дутмаг./

-          Хүүхдүүд өөрсдөө хэнэггүй байдлаас болж оролцдоггүй, зөвхөн оролцооны байгууллагын хүүхдүүд хамрагддаг гэсэн ойлголттой байдаг

-          Оролцооны байгууллагын хоорондын харилцаа холбоо сул байдаг хамтран ажиллах байдал дутмаг, мөн алслагдсан сумын хүүхдүүд хамтын ажиллагаа, мэдээлэл авах нь сул байна.

 

-          Хүүхдийн оролцооны байгууллагын хэрхэн чадавхжуулах, тогтвортой үйл ажиллагааг хэрхэн бэхжүүлэх талаар санал санаачлага дутмаг байна

-          Хүүхдийн оролцооны байгууллагат хамрагдах байдал, хүүхдүүдийн нийтлэг оролцоо хангагдах нөхцөл ямар түвшинд байгаа тухай санал дээрээ тусгах нь чухал байна

-          Хүүхдийн оролцоонд ХБХ-ийг оролцооны байгууллагын гишүүн болгох боломж, тэр хүүхдүүдийн оролцоог хангах байдал ямар байгаа вэ?

-          Хүүхдийн зөвлөлийнхөн ХБХ-тэй хамтран ажиллах чадвар тудмаг, тэдэнд энэ чиглэлээр бэлтгэх нөөц боломж бага байна.

 

Шийдвэрлэх арга зам:

1.    Гэр бүлд

-          Хүүхдүүд нэгдэж “туслах” аян зарлах жишээ нь найздаа туслая сэдвийн хүрээнд явагдсан ажил дээр санаа аван хэрэгжүүлж болох юм.

-          Сургуулийн авъяаслаг хүүхдүүдийн хандивын тоглолт хийж туслах

-          Эцэг эх хүүхдүүдийн хамтарсан өдөрлөг зохион байгуулах, энэхүү үйл ажиллагаагаар хүүхэд эцэг эхчүүдийн хоорондын харилцааг эерэгшүүлэх тал дээр илүү анхааран ажиллах

-          Эцэг эхдээ захиа бичих аян зарлах

 

2.    Найз нөхөд

-          Найз нөхөдийн хоорондох чин сэтгэлийн ярилцлага зохион байгуулах, найзынхаа нууцыг сонсож түүнд зөвлөгөө өгч хүүхэд хүүхэддээ гэсэн чиглэлээр ажиллах

-          Бүрэг ичимхий, оролцоо муутай хүүүхдүүдийн дунд тэмцээн уралдаан гм олон арга хэмжээг зохион байгуулах

 

3.    Сургууль

-          Багшийн сурагчдаасаа хүсэх хүсэлт гэсэн

-          Багшаасаа хүсэх хүсэлт гэсэн захидал илгээх үйл ажиллагааг зохион байгуулах/

-          Багшдаа бичих захидал

-          Хүүхдийн оролцооны байгууллага нь бага ангийн хүүхдүүдэд багштай нь хамтарч хөгжлийн хичээлийг орох

 

4.    Нийгэм

-          “Хүүхдийн сан” бий болгох /сангийн үйл ажиллагаа нь хүүхдийн хөгжлийн, оролцоог дэмжих чиглэлээр ажилдаг байх/

-          Мини парламентын үйл ажиллагааг идэвжхүүлэх

-          Хүүхдийн оролцооны байгууллагын үйл ажиллагаанд байр танхимыг нээлттэй байлгах /орон нутгийн захиргаа сургуульд хүсэлт гаргах/

-          Хүүхдийн эрх үүрэг талаар мэдлэг олгох нөлөөллийн ажлыг хийх /жнь: дэвтэрийн хавтсанд хүүхдийн эрхийн талаар мэдээлэл зурагт хуудас гаргах/

 

ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ХҮҮХДИЙН ОРОЛЦОО САЛБАР ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ

Тулгамдаж буй асуудал:

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн  орчин

-          Хүүхдүүд ялгаварлах асуудал байдаг

-          Тэдэнд зориулагдсан сурах бичиг, зориулалтын танхим дутмаг

-          Бэлтгэгдсэн сургагч багш байдаггүй

-          Зориулалтын бие засах газар байдаггүй

-          Тэргэнцэртэй хүүхдүүдэд зориулагдсан шат, анги давхарууд дутмаг

-          Тэдэнд зориулсан тоглоомын талбай байдаггүй

-          Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн талаар ойлголт дутмаг

-          Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдэд чигэлсэн үйл ажиллагааны чиглэл хүүхдийн оролцооны байгууллагуудад байдаггүй

-          ХБХ-д нь сургууль завсардах явдал их байдаг

-          Мэргэжлийн эмч байдаггүй

Шийдвэрлэх арга зам:

-          Найз нөхөд эцэг эхийн дэмжлэгийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ зохион байгуулах.

-          ХБХ-ийг халамжлах талаар сургалт явуулах /сургалтыг мэргэжлийн байгууллагаас авах: ДЗМОУБ, АDRA, Хүүхдийн төлөө хэлтэс, нийгмийн ажилтан болон энэ чиглэлээр ажиллаж байгаа мэргэжлийн хүмүүсээс зөвлөгөө авах/

-          Эрүүл мэндийн тогтмол үзлэгт хамрагдуулах

-          Тусгай дасгалын өрөөтэй болгох

-          5 өдрийн нэг өдрийг ХБХ-үүдэд зориулах, /хүүхдүүдийн хандлагыг өөрчлөх, тэднийг чадваржуулж ХБХ-тэй харилцах тал дээр ажиллах/

-          Сургууль дээр ХБХ-ийн элч багштай болох

-          ХБХ-үүдийн чуулганыг эцэг эхчүүдийн хамт явуулдаг байх /ХБХ-ийн бэрхшээлийнх нь онцлогоос хамааран чуулганы цар хүрээг тодорхойлох/

-          Спорт тэмцээн уралдааныг онцлог шинжид нь тохирсон байдлаар явуулах\

-          ХОУЗ-ийн үйл ажиллагааны нэг чиглэл нь ХБХ-дэд зориулагдсан байх

-          Нийгэмд хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийг эерэгээр таниулах ажил зохион байгуулах /тэдэнд зориулсан дугуйлан хичээллүүлэх гэх мэт.

-          ОУБ болон бусад нийгмийн үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллагатай холбож өгөх

 

“ ХҮҮХЭД БҮРТ ТЭГШ АМЬДРАЛ ” чуулга

Хүүхдийн эрхийг хамгаалах, сурч боловсрох, эрхээ эдлэх таатай орчинг бүрдүүлэх, хүүхдийн дуу хоолойг бодлого боловсруулагч нарт хүргэх, шийдвэр гаргах түвшинд нөлөөлөх зорилгоор 3 жилд нэг удаа аймгийн хэмжээнд  “ Хүүхэд бүрт тэгш амьдрал “ сэдэвт Хүүхдийн чуулга уулзалтийг зохион явуулдаг. Уг чуулга уулзалтыг 2012 оны 6 сарын 16, 17, 18 нд Хүүхдийн Даян зуслан дээр зохион байгуулахаар болсон . Чуулга уулзалтанд нийт 24 сумаас 3 Хүүхэд, 1 Багш, 1 Нийгмийн ажилтан, зочид төлөөлөгч тус тус нийт 151 хүн оролцоно. Одоогоор бэлтгэл ажил хийгдэж байна. 

Дэлхийн Зөн ОУБ-ийн санхүүжилтээр ХБХЭЭХ-оос хамтарч “Гэрэл өөд төвийн “ сэргээн засалч эмч нарыг урьж ирүүллээ

Хүүхдийн нөхөн сэргээх төвийн эмч, ажилтан ажиллагсад нарт Хүүхдийн тархины саажилт , Хөдөлгөөн засал эмчилгээ сэдвээр Хүүхдийн эмч Г.Дүүрэнбаяр Хөдөлгөөн засалч Б.Долгормаа нар нийт 15 хүнд сургалт хийсэн. Дадлага ажлын хүрээнд Хүүхдийн эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж байгаа саажилттай арван хүүхдийг үзэж, хөдөлгөөн дасгал эмчилгээг заасан. Саажилттай хүүхдийг хэрхэн зөв байрлуулах талаар дадлага хийлээ. Тархины саажилттай хүүхдүүдийн эцэг эх асран хамгаалагч нарт” сэргээн засалын чиглэлээр нийт 25 хүнд сургалт хийсэн. Бусад өдрүүдэд нь хүүхдүүдээ үзэж эмчилгээ дасгалуудыг зааж өгөх, гардан хийлгэх зэрэг ажилууд хийгдлээ. Хүүхдийн эмнэлэгт хэвтэж буй 26 саажилттай хүүхдүүдэд эмчийн үзлэг, оношилгоо хийлээ.

 

 

Тархины саажилттай хүүхдүүд (ТС)

Тархины саажилт гэж юу вэ?

“Cerebral" гэдэг нь тархитай “Palsy" гэдэг нь хөдөлгөөн болон биеийн байрлалтай холбоотой юм.Тархины саажилт (ТС) гэдэг нь тархины гэмтэл ба тархины бүтэц дэх гажигаас шалтгаалдаг булчин болон хөдөлгөөний хүндрэлүүдийг ерөнхийд нь хэлэх нэр томъёо юм.ТС-с шалтгаалж үүсдэг бэрхшээлүүд нь анзаарагдахгүй байх хөнгөн хэлбэрээс гүнзгий хэлбэр хүртэл олон янз байдаг.ТС нь халдварладаггүй, даамжирдаггүй (энэ нь тухайн тархины гэмтэл эдгэрэх ч үгүй, хүндрэх ч үгүй гэсэн үг), боловч хам шинжүүд нь нь хүүхэд өсөх явцад өөрчлөгдөж болно.ТС нь эмчлэгдэх боломжгүй, бүхий л амьдралын туршид үргэлжилдэг эмгэг юм.Тохирсон боловсрол,(физик) эмчилгээ ба туслах арга хэрэгслүүд ТС-тай  хүнийг үр бүтээлтэй амьдрахад нь тус дэм болдог. Энэ эмгэг нь хүний наслалтыг богиносгохгүй.

Гэмтэл тархины аль хэсэгт байгааг харгалзан ТС –ыг дотор нь хэд хэд ангилдаг. Хэлбэр бүрийг тодорхойлох хөдөлгөөн болон биеийн байрлалын хүндрэлүүд нь харилцан адилгүй байдаг.

Спастик тархины саажилт: ТС –ийн хамгийн түгээмэл хэлбэр юм.Спастик саажилттай хүмүүсийн булчин нь зангирсан байдаг бөгөөд хөдөлгөөн хийж эхлэх нь хүндрэлтэй байдаг. Булчин нь хатууран чангарч хөдөлгөөн хийх ямар ч боломжгүй мэт болгодог. Суух, зогсоход шаардагдах булчинг хөгжүүлэх нь тэдэнд их хүндрэлтэй байдаг.Хөдөлгөөн хийхэд  маш их чармайлт шаардагдана.Спастик тархины саажилтыг биеийн аль хэсэг гэмтсэнээс хамаарч дотор нь ангилна:

Тал спастик саажилт: Биеийн нэг талын гар, хөл нь саажилттай.

Бүтэн(дээд доод мөчний) спастик саажилт: Хөл нь гарнаасаа илүү саажилттай

Дөрвөн мөчний спастик саажилт: 4 мөч болон их бие саажилттай

Атетоз тархины саажилт (мөн дискинетик тархины саажилт гэдэг) нь булчингийн тэнцвэрт байдал хэт чангаас хэт сул, хэт сулаас хэт чангын хооронд өөрчлөгдөх юм. АТС нь ихэнхдээ биеийн нэг хэсгээс илүүтэйгээр бүх биеийг хамардаг.Хамгийн нийтлэг шинж тэмдэг нь өөрийн хяналтгүй хөдөлгөөн хийх(хөдөлгөөнөө хянаж, удирдаж чадахгүй байх ) юм. Эдгээр хэвийн бус хөдөлгөөнүүд нь хөдөлгөөний эвсэл шаардсан олон төрлийн үйл ажиллагаанд саад учруулдаг. Зарим үед нүүр, хэл болон хоолойны булчингуудад нөлөөлж мушилзах, таталдах, ярианы бэрхшээлүүд,шүлс гоожих зэрэг асуудлууд үүсдэг. Өөрийн хяналтгүй хөдөлгөөнүүд нь ихэвчлэн  стресстэй байх эсвэл  сэтгэлийн хөөрөлтэй байх үед ихэсдэг боловч унтаж байх үед зүгээр байдаг. Хамгийн сонирхолтой нь атетоз тархины саажилттай хүмүүсийн ихэнх хувь нь оюуны дундаас дээш чадамжтай байдаг.

Атакси: тархины суурь хэсэгт орших бага тархины гэмтлээс болж үүсдэг. Бага тархи нь тэнцвэр болон хөдөлгөөний эвслийг зохицуулагч хэсэг юм.Тийм ч учраас атакси ТС нь хөдөлгөөний эвсэлд нөлөөлж; ихэнхдээ 4 мөч, их биеийг бүгдийг хамардаг. Атаксигийн шинэ тэмдэгүүд нь булчингийн тэнцвэрт байдал нь сул байх, тогтвортой биш байх,чичрэх, хол хол,том том алхах мөн гуйвагнах, салганах ( нааш цааш болох өөрийн мэдэлгүй хийдэг биеийн зарим нэг хэсэг, ихэнхдээ гарын хөдөлгөөн).

Хипотониа: булчин дэндүү сулбагар байхаас шалтгаалдаг эмгэг юм. Хипотониа гэдэг нь булчингийн тэнцвэрт байдал нь сул гэсэн үг юм. Хипотони ТС –тай хүүхдүүд толгойгоо удирдаж чаддаггүй ба гар, хөл нь доош унждаг, үе мөчнүүд нь зөөлөн байх магадлалтай, рефлекс муутай мөн  алхах нь хүндрэлтэй. Хипотоми нь биеийн байрлалд муугаар нөлөөлж, амьсгалах, залгихад хүндрэл учруулдаг.Оюуны түвшинд бараг нөлөөлдөггүй.

Холимог төрөл: энэ нь хүүхдүүдийн тархины нэгээс илүү хэсэг нь гэмтсэнээс болж хөдөлгөөн, биеийн байрлалийн олон өөр хүндрэлтэй тулгардаг хэлбэр  юм. Жишээлбэл спастик саажилтаас болоод чангарсан булчинтай байж болох ба атетозоос шалтгаалж өөрийн хяналтгүй хөдөлгөөн хийх мөн ба хөдөлгөөний эвслийн хүндрэлүүдтэй байж болох юм.

Шалтгаан нь юу вэ?

ТС нь тархины гэмтэл юм уу, тархины хэвийн бус хөгжлөөс үүсдэг. Энэ нь төрөхөөс өмнө,төрөх үед эсвэл нярай байхад үүсч болно .Доорх хэсэгт тархины гэмтлийн зарим нэгэн шалтгаан бий.

Төрөхөөс өмнө:

-          Хорт бодис, цацраг идэвхит бодис, халдварт өвчинд өртөх (Эхийн хэвлий дэх ургийн тархи үүсч хөгжих эхний 5 сардаа их эмзэг байдаг)

-          Эх нь жирэмсэн үедээ халдвар авах  (Жишээлбэл улаан бурхан)

-          Жирэмсэн үедээ эхийн цусны даралт хэт их эсвэл хэт бага байх.

-          Хүчилтөрөгчийн дутагдал (Ураг эхийн хэвлийд байх үед ба төрөх үед эрсдэл ихтэй байдаг.)

-          Тархины гэмтэл үүсгэхүйц цус харвалт

Төрөх үед

-          Төрөх үеийн хүчилтөрөгчийн дутагдал

-          Төрөх үеийн тархины гэмтэл

Нярай байх үед

-          Толгой нь гэмтэх

-          Тархиндаа халдвар авах (Жишээлбэл менингит)

-          Шар өвчнөөр хүндээр өвдөх

-          Тугалганд хордох

Гадны эд зүйлсэд хахах,живэх гэх зэрэг тархины хипоксиатай(хангалттай хүчилтөрөгч авч чадахгүй байх) холбоотой тохиолдлууд 

-          Хүүхдийн чичрэх эмгэг (Жаахан хүүхэд огцом ширүүн чичрэхийг хэлнэ)

Бага жинтэй төрөх нь ТС-тай  болох бас нэгэн эрсдэлтэй хам шинж ба ихэр хүүхдүүд төрүүлэхэд мөн ТС-тай болох нь бий. Энэ эмгэг нь ген, удамшлаас шалтгаалдаггүй. Зарим тохиолдолд ТС-ын шалтгаан нь тодорхойгүй байдаг.. 

Хэр их тохиолддог вэ?

ТС  нь 300 хүүхэд тутмын нэгд тохиолддог.ТС-тай хүүхдүүдийн 40% - 50% нь дутуу төрсөн байдаг. Уг эмгэгийн шинж тэмдэгүүд нь хүүхдэд 2 нас хүрэхээс өмнө илэрдэг бөгөөд зарим үед 3 сартайд нь ч илрэх үе бий. ТС нь инэнхдээ 3 наснаас өмнө оношлогддог. ТС-тай гэсэн оноштой хүүхдүүдийн 75% нь Спастик төрлийн ТС-тай байдаг. 10 -20% нь Атетоз ТС-тай байдаг.

Ямар шинж тэмдэгтэй вэ?

ТС-тай хүүхдүүдийн хам шинжүүд нь эмгэгийн төрлөөсөө хамааран ихээхэн өөр өөр байдаг.Хам шинжүүд нэг бол их хөнгөн, эсвэл их хүнд байх, зарим үед биеийн зөвхөн нэг тал, заримдаа 2 талыг хамарсан,эсвэл гар , хөлийн аль нэгийг илүү хамарсан мөн заримдаа  гар хөл хоёуланг нь хамарсан байх жишээтэй. Булчингийн тэнцэрт байдал хэт их, хэт сул байх эсвэл  хоёулаа нэг зэрэг байх нь гол хам шинж бөгөөд эдгээр өөр өөр бэрхшээлтэй тулгарахад нөлөөлдөг:

Биеийн хөгжлийн бэрхшээл

-          Хэвийн бус алхаа,гараа 2 хажуудаа хавчсан, өвдөг нь солбисон эсвэл нэг нэгнээ хавирсан, хөлнүүд нь “Хайч шиг” хөдөлгөөн хийдэг, хөлийн өлмий дээрээ явах, алхалт нь тогтвортой биш

-          Хатуурч, чангарсан, сайн тэнийдэггүй үе мөч (үе мөч агших)

-          Дэндүү чанга, сунадаггүй булчинтай

-          Булчингийн сулрал эсвэл хэсэг бүлэг булчин хөдөлгөөний чадваргүй болох (хөшиж, татсан)

-          Булчин сулбагар байх ялангуяа амарч байх үед,мөн хэт удирдлагагүй үе мөч

-          Хэвийн бус хөдөлгөөн (Нугларах,чичрэх, сэрүүн үед гар, хөл нь татганах,энэ нь стресстэй үед улам хүндэрнэ

-          Салганах ( нааш цааш болох өөрийн мэдэлгүй хийдэг биеийн зарим нэг хэсэг,ихэнхдээ гарын хөдөлгөөн,).

-          (Хөдөлгөөний )Эвслээ алдах

-          Хөдлөх, байрлалаа хадгалахдаа бэрхшээлтэй болох

-          Өсөлт нь хэвийн бус удаашралтай байх

Тархи болон мэдрэлийн систем

-          Оюуны түвшин багасах эсвэл сурах эмгэгтэй болох (Зарим үед оюуны түвшин нь дунджаас дээгүүр байдаг)

-          Хэлний бэрхшээлүүд (дисартриа)

-          Сонсголын болон харааны бэрхшээлүүд

-          Татах (ТС-тай хүмүүсийн бараг тэн хагас нь)

Хооллох, хоол боловсруулах эмгэг

-          Нярай хүүхдүүд хөхөх, хооллохдоо бэрхшээлтэй, арай том хүүхдүүд, насанд хүрэгчид зажлах, залгихдаа бэрхшээлтэй

-          Бөөлжих, гэдэсний түгжрээ (тогтмол биш хүндрэх)

Бусал хам шинж

-          Шүлс гоожих нь  ихсэх

-          Жигд бус амьсгалах

-          Давсаг султай байх

Хүүхэддээ яаж туслах вэ?

ТС нь эдгэрэх боломжгүй учир эммчилгээний гол зорилго нь тухайн хүнийг аль болох биеэ даахад нь туслах юм. Маш олон ТС-тай  насанд хүрэгчид биеэ даан эсвэл янз бүрийн тусламжтайгаар нийгэмдээ оролцоотой амьдардаг. Хүнд хэлбэрийн үед тухайн хүнийг эмнэлэгт хэвтүүлэх шаардлага гарч магадгүй.

ТС-тай хүүхдүүдэд эрт оролцоо маш чухал байдаг. Эмчилгээ нь хүүхдийн хам шинжид тулгуурлан хийгдэх ба тохиолдож болох хүндрэлүүдээс сэргийлэх хэрэгтэй. Биеийн бэрхшээлүүд болон оюуны түвшин нь саад болоогүй тохиолдолд хүүхдийг жирийн сургуульд сургах  нь тустай. Эдгээр хүүхдүүдэд зориулсан олон төрлийн эмчилгээ бий:

Физик эмчилгээ (physiotherapy)à булчинг бэхжүүлэх, биеийн байрлалыг засах, ирээдүйд тулгарч болзошгүй асуудлуудаас урьдчилан сэргийлэх. Булчинг идэвхитэй байлгахын тулд сунгалтын дасгал, хөдөлгөөний дасгалуудыг багтаасан хөтөлбөртэй байх нь чухал.  Хэрэв хүмүүс хөдлөхгүй, байрлалаа солихгүй бол бие нь хөшүүн болчихдог. Мэргэжилтнүүд физик эмчилгээг насан туршдаа хийх нь булчингийн тэнцвэрт байдал, ясны бүтцээ хадгалж үлдэх, үе мөч нь өөрчлөгдөхөөс сэргийлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг гэж үздэг.

Ажлаар эмчлэх  àЭнэ нь насанд хүрэгчид, хүүхдүүдэд өөрсдийн чадамжаа дээшлүүлэх, өөрсдийн хязгаардлагдмал байдалдаа дасан зохицох мөн аль болох бие даан амьдрахад нь тустай байдаг.

Хэл засал à Ам болон эрүүний булчингуудаа удирдахад тустай. Чөлөөтэй амьсгалах, ойлгомжтой ярих, хоолыг хазах, зажлах, залгихад тусладаг.

Массаж эмчилгээ à Чангарсан булчингуудыг суллах, булчинг хөгжүүлэх, үе мөчийг уян хатан байлгахад тустай. Энэ эмчилгээ нь эрүүл мэндэд хэр үр ашигтай болохыг харуулсан судалгаа хийгдээгүй байгаа.

Эмнэлгийн эмчилгээ à ТС-тай зэрэгцэн гарч ирдэг хүндрэлүүдийг эмчлэхэд эм хэрэглэж болно. Үе мөчний өвчнийг анагаах, чангарсан булчинг суллах, ясны гажигийг засах зэргийг мэс заслаар эмчилж болно.

Туслах хэрэгсэл à Нүдний шил, сонсголын багаж хэрэгсэл, булчин, ясны бэхэлгээ, явахад туслах хэрэгслүүд, тэргэнцэр гэх зэрэг нь ТС-тай хүүхдүүдийн амьдралыг хялбарчлахад тустай. ТС-тай хүүхэдтэй байх нь үнэхээр  хүч чармайлт шаарддаг, стресстэй байх, бухимдах үе ч гардаг тийм болохоор нийгмийн ажилтан эсвэл адил нөхцөлд байгаа эцэг эхчүүдтэй өөрт тулгарч байгаа бэрхшээл хүндрэлүүдээ хуваалцаж, туслалцаа авах нь чухал юм.

Гэрийн асаргаа à Хоол тэжээлээр бүрэн хангах, гэрийн орчны аюулгүй байдлыг хангах, эрүүл мэндийн ажилтнуудын зөвлөсөн дасгалыг хийх, үе мөчөө гэмтээхээс сэргийлэх.

Эцэг эхийн халамж à Хүүхдийнхээ чадварт нь итгэ, дэмж, эерэг өөдрөгөөр ханд, тайван, хүлээцтэй байх.Хүүхдээ байгаагаар нь хайрла, хийж чадахгүй зүйлийнх нь оронд ур чадварт нь анхаарч, хүүхэддээ  хамгийн тохиромжтой аргыг олохыг хичээ.